Pamiętacie może taką sytuację ze szkoły, kiedy na lekcji polskiego nauczyciel pytał: „a ty przeczytałeś tę książkę?”, na co delikwent odpowiadał coś w rodzaju „no tak, czytałem”, a potem pojawiało się jak w zegarku sakramentalne „czytałeś, czytałeś, ale czy przeczytałeś?”. No i w sumie to jest bardzo dobre pytanie, ale nieco w innym tonie bym je zadała. Bo co to w ogóle znaczy, że przeczytaliśmy jakąś książkę? I czy każdą książkę da się przeczytać?
Zacząć należałoby
od tego, że nie wgłębiam się tutaj w żadne tajniki neuronauk, bo
i kompetencji po temu nie mam żadnych. To zatem, jak fizycznie
przebiega proces czytania, pozostaje poza tematem tego wpisu. Chodzi
mi raczej o kwestie podejścia do samej książki. Zaczynając od
banału: książka książce nierówna. Co to znaczy? To
znaczy, że w zależności od tego, jaki rodzaj książki czytamy,
taką strategię jej „przeczytania” przyjmujemy. Oczywiście przy
czytaniu powieści czy literatury non-fiction, czyli tego, czego
czytamy relatywnie najwięcej, ta strategia wygląda tak,
powiedziałabym, zwyczajowo. Bierzemy książkę, otwieramy na
pierwszej stronie i czytamy do ostatniej, po czym zamykamy książkę.
Voila, książka przeczytana. I mogłabym poprzestać na tej
konstatacji, a Wy znacząco popukać się w czoło, bo nie jest to
specjalnie odkrywcze, ale spróbujmy zgłębić ten problem dalej. Bo
co na przykład z książkami naukowymi: czy czytamy je od deski do
deski? A co z „Biblią”? Da się ją przeczytać cięgiem od
strony numer jeden do ostatniej kropeczki w Apokalipsie? A tomik
wierszy jak się czyta? No i co z poradnikami? Albo z encyklopedią?
Da się przeczytać „Atlas grzybów północnej Polski”?
od tego, że nie wgłębiam się tutaj w żadne tajniki neuronauk, bo
i kompetencji po temu nie mam żadnych. To zatem, jak fizycznie
przebiega proces czytania, pozostaje poza tematem tego wpisu. Chodzi
mi raczej o kwestie podejścia do samej książki. Zaczynając od
banału: książka książce nierówna. Co to znaczy? To
znaczy, że w zależności od tego, jaki rodzaj książki czytamy,
taką strategię jej „przeczytania” przyjmujemy. Oczywiście przy
czytaniu powieści czy literatury non-fiction, czyli tego, czego
czytamy relatywnie najwięcej, ta strategia wygląda tak,
powiedziałabym, zwyczajowo. Bierzemy książkę, otwieramy na
pierwszej stronie i czytamy do ostatniej, po czym zamykamy książkę.
Voila, książka przeczytana. I mogłabym poprzestać na tej
konstatacji, a Wy znacząco popukać się w czoło, bo nie jest to
specjalnie odkrywcze, ale spróbujmy zgłębić ten problem dalej. Bo
co na przykład z książkami naukowymi: czy czytamy je od deski do
deski? A co z „Biblią”? Da się ją przeczytać cięgiem od
strony numer jeden do ostatniej kropeczki w Apokalipsie? A tomik
wierszy jak się czyta? No i co z poradnikami? Albo z encyklopedią?
Da się przeczytać „Atlas grzybów północnej Polski”?
Książki nie do
czytania
czytania
Jasne, są takie książki, które się podczytuje bardziej niż
czyta. Dlatego na przykład, że są to książki użytkowe. Sama
bardzo lubię czytać książki kucharskie
i faktycznie je czytam, przepis po przepisie – ale wiem, że z
reguły czyta się wstęp, a potem przegląda przepisy i czyta je
dopiero wtedy, kiedy chce się je wypróbować, czy też wrócić do
jakiegoś szczególnie ulubionego. Mam wrażenie, że teraz ten trend
się odwraca, to znaczy książki kucharskie pisane są tak, żeby
nie tylko z nich korzystać, ale faktycznie je czytać: dodawane są
dwa słowa o każdym przepisie, jakaś historia o tym, jak został
wynaleziony albo gdzie się go znalazło, coś odnośnie do zdrowszej
wersji posiłku albo o zamiennikach składników. Przy okazji stają
się więc książki kucharskie czymś w rodzaju dziennika kucharza
albo mini kompendium wiedzy na temat zdrowego żywienia.
czyta. Dlatego na przykład, że są to książki użytkowe. Sama
bardzo lubię czytać książki kucharskie
i faktycznie je czytam, przepis po przepisie – ale wiem, że z
reguły czyta się wstęp, a potem przegląda przepisy i czyta je
dopiero wtedy, kiedy chce się je wypróbować, czy też wrócić do
jakiegoś szczególnie ulubionego. Mam wrażenie, że teraz ten trend
się odwraca, to znaczy książki kucharskie pisane są tak, żeby
nie tylko z nich korzystać, ale faktycznie je czytać: dodawane są
dwa słowa o każdym przepisie, jakaś historia o tym, jak został
wynaleziony albo gdzie się go znalazło, coś odnośnie do zdrowszej
wersji posiłku albo o zamiennikach składników. Przy okazji stają
się więc książki kucharskie czymś w rodzaju dziennika kucharza
albo mini kompendium wiedzy na temat zdrowego żywienia.
Podobnie jest z wszelkimi atlasami i encyklopediami. Co prawda te
drugie strasznie szybko stały się przeżytkiem (a, jeśli się nie
mylę, to w „Miliardzie w rozumie” komplet encyklopedii był
jedną z głównych nagród – te kilkanaście lat temu to było
coś!) i teraz nawet antykwariaty nie chcą już przyjmować tych
cudnych kompletów, nierzadko gromadzonych z wysiłkiem czy przez
lata. Ale właśnie, powiedzenie „czytam encyklopedię” miało
chyba zawsze wartość raczej humorystyczną. Podobnie jak „czytam
słownik”. Przy czym jednak czytało się je i czyta – ale chyba
nikt ich nie przeczytał w całości (choć i tu pewnie są wyjątki).
Po prostu przeczytanie encyklopedii czy słownika, ze względu na ich
użytkowy charakter (chcemy się dzisiaj dowiedzieć, jak się pisze
„gżegżółka” albo co to jest „furczak gołąbek”) trochę
mija się z celem. Zresztą – jakiej wiedzy nabędziemy, czytając
encyklopedię? No właśnie: encyklopedycznej. Czyli skrótowej,
takiej, która jest dopiero trampoliną do tego, by jakiś temat
zgłębić bardziej intensywnie. Tak samo ze słownikiem: sprawdzamy
w nim coś, ale raczej go nie czytamy (chociaż jako dziecko bardzo
lubiłam dodatek do „Słownika wyrazów obcych”, gdzie znajdowały
się przysłowia i porzekadła, i podczytywałam go regularnie,
dzięki czemu dysponuję do dzisiaj pewną bazą przysłów w kilku
językach, których nie znam).
drugie strasznie szybko stały się przeżytkiem (a, jeśli się nie
mylę, to w „Miliardzie w rozumie” komplet encyklopedii był
jedną z głównych nagród – te kilkanaście lat temu to było
coś!) i teraz nawet antykwariaty nie chcą już przyjmować tych
cudnych kompletów, nierzadko gromadzonych z wysiłkiem czy przez
lata. Ale właśnie, powiedzenie „czytam encyklopedię” miało
chyba zawsze wartość raczej humorystyczną. Podobnie jak „czytam
słownik”. Przy czym jednak czytało się je i czyta – ale chyba
nikt ich nie przeczytał w całości (choć i tu pewnie są wyjątki).
Po prostu przeczytanie encyklopedii czy słownika, ze względu na ich
użytkowy charakter (chcemy się dzisiaj dowiedzieć, jak się pisze
„gżegżółka” albo co to jest „furczak gołąbek”) trochę
mija się z celem. Zresztą – jakiej wiedzy nabędziemy, czytając
encyklopedię? No właśnie: encyklopedycznej. Czyli skrótowej,
takiej, która jest dopiero trampoliną do tego, by jakiś temat
zgłębić bardziej intensywnie. Tak samo ze słownikiem: sprawdzamy
w nim coś, ale raczej go nie czytamy (chociaż jako dziecko bardzo
lubiłam dodatek do „Słownika wyrazów obcych”, gdzie znajdowały
się przysłowia i porzekadła, i podczytywałam go regularnie,
dzięki czemu dysponuję do dzisiaj pewną bazą przysłów w kilku
językach, których nie znam).
Skrajny przypadek wielotomowości encyklopedycznej. Źródło.
Książki do czytania
No dobrze, ale zasadniczo wiemy, że encyklopedii się nie czyta
jednym cięgiem. A co z tymi pozycjami, które są wielkimi zbiorami
opowieści, ale nie są jednolitą fabułą? Mam na myśli na
przykład „Biblię”. Owszem, czyta się ją, ale chyba mało kto
zakłada, że o, w tym miesiącu przeczytam „Biblię”. Czyta się
księgę, jakiś psalm, fragment listu czy ewangelię. Można ją
czytać na takiej zasadzie, że od początku i po kolei, żeby
osiągnąć w końcu całość, ale czy w taki sposób, jak powieść:
że zaczynamy i kończymy, zazwyczaj sobie nie przerywając? Wydaje
mi się, że czytanie książek tego typu to raczej zadanie rozłożone
na lata.
jednym cięgiem. A co z tymi pozycjami, które są wielkimi zbiorami
opowieści, ale nie są jednolitą fabułą? Mam na myśli na
przykład „Biblię”. Owszem, czyta się ją, ale chyba mało kto
zakłada, że o, w tym miesiącu przeczytam „Biblię”. Czyta się
księgę, jakiś psalm, fragment listu czy ewangelię. Można ją
czytać na takiej zasadzie, że od początku i po kolei, żeby
osiągnąć w końcu całość, ale czy w taki sposób, jak powieść:
że zaczynamy i kończymy, zazwyczaj sobie nie przerywając? Wydaje
mi się, że czytanie książek tego typu to raczej zadanie rozłożone
na lata.
Podobnie można podchodzić do poezji. To znaczy wiecie, sama zwykle
czytam tomikami, bo lubię się przy okazji zorientować, jak są
wiersze ułożone, co wynika – albo nie – z całości, jak
poszczególne utwory ze sobą korespondują i tak dalej. Ale nie
widzę nic złego w takim podczytywaniu poszczególnych wierszy,
kiedy najdzie nas na nie ochota. W ten sposób może się stać i
tak, że nie przeczytamy danego tomiku w całości nigdy, albo że
zrobimy to późno – i nie jest to wcale zła strategia, jest po
prostu inna, bo co innego ma na celu. Chcemy w danym momencie
przeczytać wiersz, to czytamy. Trochę, wydaje mi się, podobną
strategię stosujemy w przypadku powrotu do ulubionych książek:
niekoniecznie czytamy całość od początku do końca, ale wracamy
do jakiejś sceny czy rozdziału, na który szczególnie mamy tego
dnia ochotę – do tego stopnia, że tęsknimy właśnie do tego
fragmentu.
czytam tomikami, bo lubię się przy okazji zorientować, jak są
wiersze ułożone, co wynika – albo nie – z całości, jak
poszczególne utwory ze sobą korespondują i tak dalej. Ale nie
widzę nic złego w takim podczytywaniu poszczególnych wierszy,
kiedy najdzie nas na nie ochota. W ten sposób może się stać i
tak, że nie przeczytamy danego tomiku w całości nigdy, albo że
zrobimy to późno – i nie jest to wcale zła strategia, jest po
prostu inna, bo co innego ma na celu. Chcemy w danym momencie
przeczytać wiersz, to czytamy. Trochę, wydaje mi się, podobną
strategię stosujemy w przypadku powrotu do ulubionych książek:
niekoniecznie czytamy całość od początku do końca, ale wracamy
do jakiejś sceny czy rozdziału, na który szczególnie mamy tego
dnia ochotę – do tego stopnia, że tęsknimy właśnie do tego
fragmentu.
Kolejny nieco skrajny przypadek, ale z drugiej strony Marcin Luter przełożył
„Biblię” właśnie do czytania. Źródło.
Książki niby do
(prze)czytania, niby nie
(prze)czytania, niby nie
Ale co z książkami, które zasadniczo znamy i wiemy, co się w nich
znajduje? Czy wtedy są one „przeczytane”, czy nie? Czy to
przeczytanie to tylko zakończenie pewnej fizycznej czynności
przekładania stron (bądź przesuwania ich na czytniku), czy
zdobycie wiedzy na temat tego, o co chodzi w książce? Wspominałam
niedawno, że nie przeczytałam od początku do końca „Imienia
róży” – uznaję, że tej książki nie przeczytałam, ale z
drugiej strony znam fabułę, wiem, jak została napisana, ba, nawet
większość dygresji na tematy różne, w niej obecnych, jest mi
znanych. Ale nie odbyłam właśnie tego procesu czytania od strony
pierwszej do ostatniej – i zgodnie z tym uznaję ją za
nieprzeczytaną. Ale tu pojawia się problem, bo czasami taką
książkę znam na wyrywki, czytałam obszerne fragmenty albo po
prostu w jakiś inny sposób doskonale zaznajomiłam się z fabułą
(chociaż słynnej książki „Jak rozmawiać o książkach, których
się nie czytało” nie znam) i co wtedy? Uznać, że jednak się
daną książkę przeczytało – chociaż nie w takim klasycznym
rozumieniu tego słowa?
znajduje? Czy wtedy są one „przeczytane”, czy nie? Czy to
przeczytanie to tylko zakończenie pewnej fizycznej czynności
przekładania stron (bądź przesuwania ich na czytniku), czy
zdobycie wiedzy na temat tego, o co chodzi w książce? Wspominałam
niedawno, że nie przeczytałam od początku do końca „Imienia
róży” – uznaję, że tej książki nie przeczytałam, ale z
drugiej strony znam fabułę, wiem, jak została napisana, ba, nawet
większość dygresji na tematy różne, w niej obecnych, jest mi
znanych. Ale nie odbyłam właśnie tego procesu czytania od strony
pierwszej do ostatniej – i zgodnie z tym uznaję ją za
nieprzeczytaną. Ale tu pojawia się problem, bo czasami taką
książkę znam na wyrywki, czytałam obszerne fragmenty albo po
prostu w jakiś inny sposób doskonale zaznajomiłam się z fabułą
(chociaż słynnej książki „Jak rozmawiać o książkach, których
się nie czytało” nie znam) i co wtedy? Uznać, że jednak się
daną książkę przeczytało – chociaż nie w takim klasycznym
rozumieniu tego słowa?
Przecież pewne fragmenty dają nam wiedzę i o tym, co w książce
jest, i jaka jest. W przypadku książek naukowych bardzo dobrze to
widać – z rzadka, mam wrażenie, czyta się je od deski do deski
(chyba, że tak świetnie są napisane albo problem bardzo nas
ciekawi i nie zamierzamy uronić ani zdania), raczej wybiera się
potrzebne fragmenty, które pozwalają zrozumieć problem. Trudno
wtedy powiedzieć, że się je przeczytało – a może jednak? A czy
powieść, w której opuściliśmy gargantuiczne partie opisowe, to
powieść przez nas przeczytana? Co właściwie świadczy o
przeczytaniu: znajomość fabuły, czy pamięć przewracania stron? A
jeśli książkę fizycznie przeczytaliśmy – ale nie pamiętamy ni
w ząb, o co w niej chodziło?
jest, i jaka jest. W przypadku książek naukowych bardzo dobrze to
widać – z rzadka, mam wrażenie, czyta się je od deski do deski
(chyba, że tak świetnie są napisane albo problem bardzo nas
ciekawi i nie zamierzamy uronić ani zdania), raczej wybiera się
potrzebne fragmenty, które pozwalają zrozumieć problem. Trudno
wtedy powiedzieć, że się je przeczytało – a może jednak? A czy
powieść, w której opuściliśmy gargantuiczne partie opisowe, to
powieść przez nas przeczytana? Co właściwie świadczy o
przeczytaniu: znajomość fabuły, czy pamięć przewracania stron? A
jeśli książkę fizycznie przeczytaliśmy – ale nie pamiętamy ni
w ząb, o co w niej chodziło?
I nawet Oscar Wilde zastanawia się: „przeczytałem tę książkę, czy jednak
nie przeczytałem?”. Źródło.
Mam wrażenie, że sam akt przeczytania jest dużo bardziej
skomplikowany niż się wydaje na pierwszy rzut oka. Sądzę sobie
tak po cichutku, że to w sumie wypadkowa wszystkich tych czynników.
Stąd bardzo lubię listy, bo pomagają mi się zorientować, co
czytałam. Nie powiem, pisanie o książkach też pomaga, bo mogę
rzucić okiem, co też mi się w danej lekturze podobało czy nie.
Ale czasem, kiedy najdzie mnie refleksja w rodzaju „kurczę,
zupełnie tego nie pamiętam!” zaczynam się zastanawiać, jak to z
tym przeczytaniem jest.
skomplikowany niż się wydaje na pierwszy rzut oka. Sądzę sobie
tak po cichutku, że to w sumie wypadkowa wszystkich tych czynników.
Stąd bardzo lubię listy, bo pomagają mi się zorientować, co
czytałam. Nie powiem, pisanie o książkach też pomaga, bo mogę
rzucić okiem, co też mi się w danej lekturze podobało czy nie.
Ale czasem, kiedy najdzie mnie refleksja w rodzaju „kurczę,
zupełnie tego nie pamiętam!” zaczynam się zastanawiać, jak to z
tym przeczytaniem jest.
Co o tym sądzicie?
____________________________
A jutro będzie o zakupach.
Comments
Ja tu widzę jeszcze jeden problem z (prze)czytaniem, który był moim przekleństwem w szkole. Te sprawdziany polegające na napisaniu planu wydarzeń albo z pytaniami typu "Jakiego koloru wianek miała na głowie Danusia, gdy pierwszy raz zobaczyła Zbyszka". Te pierwsze niby mają sens, bo pozwalają nauczycielowi rozeznać się, który uczeń przeczytał, a który nie, ale tak naprawdę mogą świadczyć zaledwie o przejrzeniu streszczenia. Te drugie z kolei… cóż, jeśli jakaś książka mnie naprawdę wciągnęła, to czytałam ją za szybko i dostawałam z nich marne tróje, bo nie pamiętałam co miał w ręce Lord Jim gdy odwiedził kogoś tam. Pamiętam też konkurs wiedzy o "Lalce" Prusa na polskim i pytanie, na którym poległa moja drużyna – "Co pił Wokulski w Paryżu i w jakich ilościach" 😀
Dlatego skłaniam się raczej do "omawiania" niż "przerabiania" lektur 😉
Ja za to od jakiegoś czasu wypisuje sobie plany ramowe wszystkich książek, które czytam. Dla samego siebie. Bo warto, ubogaca to moją lekturę.
No wlasnie. Zrozumiale, ze w jakis sposob musi sie sprawdzac, czy lektura zostala przeczytana, ale ta metoda zostawia wiele do zyczenia – zwlaszcza, jesli pytania sa sadystycznie wrecz szczegolowe. Mozesz ksiazke wrecz pochlonac, zachwycic sie nia, prawic elaboraty na temat motywacji i postepowan bohaterow, a i tak dostaniesz 3+, bo nie pamietasz, jak sie nazywal pies Rzeckiego. (Ir. Pies Rzeckiego nazywal sie Ir. Nad datami urodzin niektorych czlonkow rodziny musze sie zastanowic, a tego Ira bede pamietac do skonczenia swiata).
Author
@aHa, tak, to jest dokładnie to, co powinno się tu znaleźć, a o czym zapomniałam. Takie "oficjalne" — tutaj szkolne — podejście do (prze)czytania książki. Usiłowałam sobie przypomnieć jakiś soczysty przykład z własnej edukacji, ale chyba jakoś moi poloniści stronili od tego typu testów ;). Przy czym, no właśnie: w gruncie rzeczy bardzo niewielkie znaczenie dla naszej pamięci o książce ma to, co lord Jim trzymał w ręku albo co pił Wokulski (chyba, że wokół takiego detalu osnuta jest jakaś intryga bądź nadbudowana oszałamiająca scena) — a motywacje postaci i ich czyny wręcz przeciwnie. Nie wspominając o naszych odczuciach wobec nich, rzecz jasna.
@Michał, podejrzewam, że to dobry sposób, żeby zapamiętać fabułę na dłużej, chociaż przyznaję, że chyba nie miałabym tyle samozaparcia ;).
@Paranoja, zrobiłam szybką turę pytań po najbliżej znajdujących się osobach i nikt — włącznie ze mną — nie pamiętał, że Rzecki w ogóle miał psa :). Ale rozumiem sedno historii. Przy czym zgadzam się, że zapewne testowanie, ilu uczniów przeczytało lekturę, jest przydatne — ale niewiele osób czyta ją właśnie w taki sposób, żeby pamiętać rzeczy mało znaczące dla samej akcji (chyba że ten pies coś tam robi, a mnie to zupełnie wyleciało z głowy?).
ach, encyklopedie… ostatnio podwędziłam rodzicom bo w ślicznej granatowej oprawie i ładnie się prezentuje 😉 – ale to naprawdę przyjemnie sprawdzić coś (bo przecież nie wszystko się dezaktualizuje) i przy okazji przeczytać hasła z dwóch sąsiednich stron i dowiedzieć się faktów z dziedzin o których przed momentem nie miałam pojęcia..
Niegdyś na studiach zaliczałam na konsultacjach z teorii literatury Flauberta (wymagana była Pani Bovary) i przyznałam się, że czytałam jeszcze w liceum Szkołę Uczuć, ale nie jestem w stanie przytoczyć fabuły, jedynie parę scen i emocjonalnych impresji na co pani profesor z uśmiechem stwierdziła "to normalne"
Author
Dokładnie, to jest właśnie ten sposób czytania encyklopedii, który i mnie jest bliski ;). W sumie te internetowe działają podobnie — tyle że zamiast czytać hasła naokoło (czyli bardzo różne, bo połączone tylko alfabetem), czyta się te powiązane, klikając w hiperłącza. A i tak można wylądować w dziwnym miejscu :).
Tomiki poezji też są do poczytania nie koniecznie do czytania.
Author
Piszę właśnie o tym w samym wpisie — jak również o tym, czemu sama lubię często czytać też tomiki w całości :).
�� często spotyka się też książki typu 100 rzeczy żeby być zdrowym pięknym szczęśliwym takie pozycje też można czytać w całości albo podczytywac
Moja mama twierdzi, że w młodości czytała encyklopedię… Moja polonistka z liceum z kolei czytała specyficzny rodzaj encykopedii, bo o Mickiewiczu. Dodam, że czytała bardziej dla rozrywki, a nie ze względów zawodowych. Ja ograniczam się do Wikipedii – choć "ograniczam" nie jest dobrym słowem, bo sprawdzą jedno hasło, a za chwilę mam tysiąc zakładek otwartych z pokrewnymi zagadnieniami 😛
Biblia w zasadzie to nie jedna książka, a seria książek. I pojawia się tu jeszcze jedna kwestia – czy nie czytając danych fragmentów, ale znając je "ze słyszenia" (no bo czytają np. w kościele) można uznać, że się coś przeczytało? To w sumie trochę jak audiobook. I to czytany w cyklu bodaj 3-letnim na okrągło. Więc słyszy się dane fragmenty wielokrotnie.
Czasami jak zaczyna mnie nużyć jakiś fragment książki to przyspieszam lekturę czytając "po łebkach". I w sumie to nie do końca czytam ze zrozumieniem. Ale uznaję, że przeczytałam 😀
Author
Tak, tak jak pisałam w odpowiedzi @Fatalnym Skutkom Lektur, dokładnie tak czytuję encyklopedie internetowe (nawet nie musi być wikipedia, jestem bardzo nieodporna na wszelkiego rodzaju teksty encyklopedyczne ;)). A z "Biblią" to jest faktycznie ciekawy problem, bo czasami mi się już wydaje, że mniej więcej się orientuję, a potem, no właśnie, usłyszę jakiś fragment, który przecież już kiedyś słyszeć musiałam i zachodzę w głowę, dlaczego w ogóle nie umiem go umiejscowić w szerszym kontekście, jakiejś określonej historii i tak dalej.