Wiadomo,
jak pierwszy kwietnia, to trzeba by poruszyć kwestię żartowania.
Właściwie nie wiem, czy jestem fanką praktycznych dowcipów, na
pewno nie takich, w których ktoś robi coś przerażającego, żeby
zobaczyć moją minę (aczkolwiek mając lat cztery-pięć namiętnie
krzyczałam w prima aprilis „pająk!”, żeby zobaczyć jak
reaguje ta część mojej rodziny, która pająków nie znosi; na
szczęście mi przeszło). Dlatego dzisiaj postanowiłam napisać o
czymś, co wydaje mi się interesujące: czyli dowcipach książkowych,
w które włożono tyle trudu, że w sumie ciężko mówić o tym, że
to były dowcipy. Raczej zmaterializowane andegdoty? A czasami nawet
i nie to. Bo czasami coś, co obieramy dzisiaj jako dowcip było zupełnie na serio.
jak pierwszy kwietnia, to trzeba by poruszyć kwestię żartowania.
Właściwie nie wiem, czy jestem fanką praktycznych dowcipów, na
pewno nie takich, w których ktoś robi coś przerażającego, żeby
zobaczyć moją minę (aczkolwiek mając lat cztery-pięć namiętnie
krzyczałam w prima aprilis „pająk!”, żeby zobaczyć jak
reaguje ta część mojej rodziny, która pająków nie znosi; na
szczęście mi przeszło). Dlatego dzisiaj postanowiłam napisać o
czymś, co wydaje mi się interesujące: czyli dowcipach książkowych,
w które włożono tyle trudu, że w sumie ciężko mówić o tym, że
to były dowcipy. Raczej zmaterializowane andegdoty? A czasami nawet
i nie to. Bo czasami coś, co obieramy dzisiaj jako dowcip było zupełnie na serio.
Poza
tym, jako że – jak już się zorientowaliście – macie tu do
czynienia z fanką literatury czeskiej, a takie książkowe „żarty” są
właściwie czeską specjalnością. Przy czym czasami to nie są
żarty, ale bardzo, bardzo poważne kwestie roztrząsane latami. No
to zapraszam Was na może niewielki, bo zaledwie czteroelementowy,
ale za to mam nadzieję ciekawy, wybór książek, które nigdy tak
naprawdę nie istniały.
tym, jako że – jak już się zorientowaliście – macie tu do
czynienia z fanką literatury czeskiej, a takie książkowe „żarty” są
właściwie czeską specjalnością. Przy czym czasami to nie są
żarty, ale bardzo, bardzo poważne kwestie roztrząsane latami. No
to zapraszam Was na może niewielki, bo zaledwie czteroelementowy,
ale za to mam nadzieję ciekawy, wybór książek, które nigdy tak
naprawdę nie istniały.
Co
za odkrycie! Czyli słynna sprawa czeskich rękopisów
za odkrycie! Czyli słynna sprawa czeskich rękopisów
Nie może zacząć się inaczej,
niż od sprawy rękopisów. Dla każdego, kto pogrzebał chwilę w
czeskiej literaturze, hasło „rękopisy” działa jak taka mała
żaróweczka. O co chodziło? W dziewiętnastym wieku (nie usypiajcie
jeszcze, dalej robi się kryminał!) garstka zapaleńców chciała
stworzyć naród z ludzi, którzy mieszkali na ziemiach czeskich. Nie
było to łatwe, bo warstwy od mieszczaństwa wzwyż mówiły po
niemiecku, a te niższe co prawda władały czeszczyzną, ale dość
daleką od tej, jaka się widziała jako „klasyczna”. Ale
zapaleńcy się nie dali, sami uczyli się języka (tak, tak) i
próbowali jakoś wdrukować innym, że to całkiem przyjemnie być
Czechem. Do ulubionych metod należało na przykład zapuszczanie
brody („Niemcy” – piszę w cudzysłowie, bo te kategorie
narodowościowe wtedy były jeszcze dość umowne, a na pewno nie
były tym, czym są dzisiaj – chodzili gładko ogoleni) i pytanie
wyglądających z niemiecka o godzinę (po czesku) i odbieganie ze
śmiechem, kiedy zapytany robił głupią minę. Ale żarty na bok: w
końcu jeden z pracowników Muzeum Narodowego w Pradze, Václav
Hanka, wymyślił, że przecież co innego
lepiej uświadomi wszystkim, jak wielki jest naród czeski i jak
stara czeska mowa, niż jakiś rękopis z legendą, powiedzmy, z
dziesiątego wieku. Jak pomyślał, tak zrobił – z kolegą
spreparowali dwa rękopisy (bo po co się rozdrabniać), postarzyli
je, po czym Hanka tryumfalnie je „odkrył”. Jeden w Zelenej
horze, drugi w Dvorze Kralovej. No i się zaczęło: że ajaj, ależ
wspaniale, takie zabytki, co tam „Księga henrykowska”, co tam
Nibelungi i inne takie, to my mamy najstarsze zabytki piśmiennicze!
Sprawa rękopisów podzieliła naszą garstkę zapaleńców,
biblijnie dość uczeń zwrócił się przeciwko mistrzowi, historyk
przeciw pisarzowi i odwrotnie. W końcu wzięto się za udowadnianie,
że coś z tymi rękopisami jest nie tak – o ile historia jeszcze
by uszła, to językowo wszystko było podejrzane, bo pojawiały się
tam rzeczy, których w tamtych czasach raczej być nie powinno (jeśli chodzi o zjawiska językowe, zapisy i tak dalej). Ba, w
pewnym momencie każdy czuł się zobowiązany do wypowiedzenia
swojego zdania na temat tego, czy rękopisy są prawdziwe (na
przykład Tomáš Masaryk,
przyszły prezydent, pod koniec dziewiętnastego stulecia – optował
za wersją, że to fałszywki). W końcu w sukurs przyszła
nowoczesna nauka i badanie węglem. No i cóż się okazało? Ano, że
to z całą pewnością są fałszywe rękopisy. Tylko że co z tego,
skoro nadal nie wszyscy (serio, serio – jest nawet Towarzystwo
Obrony Rękopisów!) w to wierzą? Najlepszy psikus w historii
literatury? Być może. Na pewno jeden z najtrwalszych.
niż od sprawy rękopisów. Dla każdego, kto pogrzebał chwilę w
czeskiej literaturze, hasło „rękopisy” działa jak taka mała
żaróweczka. O co chodziło? W dziewiętnastym wieku (nie usypiajcie
jeszcze, dalej robi się kryminał!) garstka zapaleńców chciała
stworzyć naród z ludzi, którzy mieszkali na ziemiach czeskich. Nie
było to łatwe, bo warstwy od mieszczaństwa wzwyż mówiły po
niemiecku, a te niższe co prawda władały czeszczyzną, ale dość
daleką od tej, jaka się widziała jako „klasyczna”. Ale
zapaleńcy się nie dali, sami uczyli się języka (tak, tak) i
próbowali jakoś wdrukować innym, że to całkiem przyjemnie być
Czechem. Do ulubionych metod należało na przykład zapuszczanie
brody („Niemcy” – piszę w cudzysłowie, bo te kategorie
narodowościowe wtedy były jeszcze dość umowne, a na pewno nie
były tym, czym są dzisiaj – chodzili gładko ogoleni) i pytanie
wyglądających z niemiecka o godzinę (po czesku) i odbieganie ze
śmiechem, kiedy zapytany robił głupią minę. Ale żarty na bok: w
końcu jeden z pracowników Muzeum Narodowego w Pradze, Václav
Hanka, wymyślił, że przecież co innego
lepiej uświadomi wszystkim, jak wielki jest naród czeski i jak
stara czeska mowa, niż jakiś rękopis z legendą, powiedzmy, z
dziesiątego wieku. Jak pomyślał, tak zrobił – z kolegą
spreparowali dwa rękopisy (bo po co się rozdrabniać), postarzyli
je, po czym Hanka tryumfalnie je „odkrył”. Jeden w Zelenej
horze, drugi w Dvorze Kralovej. No i się zaczęło: że ajaj, ależ
wspaniale, takie zabytki, co tam „Księga henrykowska”, co tam
Nibelungi i inne takie, to my mamy najstarsze zabytki piśmiennicze!
Sprawa rękopisów podzieliła naszą garstkę zapaleńców,
biblijnie dość uczeń zwrócił się przeciwko mistrzowi, historyk
przeciw pisarzowi i odwrotnie. W końcu wzięto się za udowadnianie,
że coś z tymi rękopisami jest nie tak – o ile historia jeszcze
by uszła, to językowo wszystko było podejrzane, bo pojawiały się
tam rzeczy, których w tamtych czasach raczej być nie powinno (jeśli chodzi o zjawiska językowe, zapisy i tak dalej). Ba, w
pewnym momencie każdy czuł się zobowiązany do wypowiedzenia
swojego zdania na temat tego, czy rękopisy są prawdziwe (na
przykład Tomáš Masaryk,
przyszły prezydent, pod koniec dziewiętnastego stulecia – optował
za wersją, że to fałszywki). W końcu w sukurs przyszła
nowoczesna nauka i badanie węglem. No i cóż się okazało? Ano, że
to z całą pewnością są fałszywe rękopisy. Tylko że co z tego,
skoro nadal nie wszyscy (serio, serio – jest nawet Towarzystwo
Obrony Rękopisów!) w to wierzą? Najlepszy psikus w historii
literatury? Być może. Na pewno jeden z najtrwalszych.
Tak, tak, ilustracje były, przedruki, słowem – wszystko. Źródło.
Jak
to nie mamy wielkiej powieści? Czyli krytyka literacka w teorii
to nie mamy wielkiej powieści? Czyli krytyka literacka w teorii
To pozostańmy jeszcze w czeskim
klimacie. Otóż jakoś tak w latach 90. zaczęto się tam
zastanawiać, że jak to, już kilka lat po aksamitnej rewolucji, a
tu ciągle nie ma żadnej wielkiej powieści opisującej tamte
wydarzenia? Widzicie, u nas w sumie też się ciągle trąbi o tym,
że dobrej powieści z oddechem o transformacji ustrojowej ciągle
jakoś nie ma, ale czescy krytycy literaccy wzięli się na sposób i
stwierdzili, że skoro nie ma, to co innego można zrobić: trzeba
taką powieść wymyślić. Było to dwóch krytyków, którzy już
wcześniej od czasu do czasu bawili się w różne mistyfikacje,
jeden z nich od dłuższego czasu pisał recenzje do gazet pod
różnymi pseudonimami (i czasami sam ze sobą polemizował – więc
uwierzcie, lektura to przednia, jak się już wie, o co chodzi).
Powieść nazwali „Aksamitna Anna”, co było nawiązaniem do
najbardziej znanej i modelowej powieści socrealistycznej, która,
jak się domyślacie, święciła tryumfy w odpowiednim sobie czasie (i nazywała się „Anna Proletariuszka”).
Nie tylko napisali zatem kilka – pseudonimy, pamiętajcie –
recenzji tego wiekopomnego dzieła, jakim „Aksamitna Anna” miała
być, ale też doprowadzili do tego, że podobno ludzie naprawdę
oburzali się w księgarniach, że jak to, taka książka, tak o niej
piszą, a tu nie ma? Musi cały nakład już poszedł!
klimacie. Otóż jakoś tak w latach 90. zaczęto się tam
zastanawiać, że jak to, już kilka lat po aksamitnej rewolucji, a
tu ciągle nie ma żadnej wielkiej powieści opisującej tamte
wydarzenia? Widzicie, u nas w sumie też się ciągle trąbi o tym,
że dobrej powieści z oddechem o transformacji ustrojowej ciągle
jakoś nie ma, ale czescy krytycy literaccy wzięli się na sposób i
stwierdzili, że skoro nie ma, to co innego można zrobić: trzeba
taką powieść wymyślić. Było to dwóch krytyków, którzy już
wcześniej od czasu do czasu bawili się w różne mistyfikacje,
jeden z nich od dłuższego czasu pisał recenzje do gazet pod
różnymi pseudonimami (i czasami sam ze sobą polemizował – więc
uwierzcie, lektura to przednia, jak się już wie, o co chodzi).
Powieść nazwali „Aksamitna Anna”, co było nawiązaniem do
najbardziej znanej i modelowej powieści socrealistycznej, która,
jak się domyślacie, święciła tryumfy w odpowiednim sobie czasie (i nazywała się „Anna Proletariuszka”).
Nie tylko napisali zatem kilka – pseudonimy, pamiętajcie –
recenzji tego wiekopomnego dzieła, jakim „Aksamitna Anna” miała
być, ale też doprowadzili do tego, że podobno ludzie naprawdę
oburzali się w księgarniach, że jak to, taka książka, tak o niej
piszą, a tu nie ma? Musi cały nakład już poszedł!
A wszystko nawiązywało do tego dzieła
socrealizmu (tutaj okładka wydania filmu na DVD).
Dlaczego
nie mogę tego dodać do schowka? Czyli książkowy primaaprilis na
Biblionece
nie mogę tego dodać do schowka? Czyli książkowy primaaprilis na
Biblionece
To jest taki żart o dłuższym
polu rażenia, bo złapałam się na niego jakoś długo po prima
aprilisie. Jak może wiecie, w Biblionetce istnieje taki mechanizm,
który na podstawie wyliczeń poleca nam książki – bierze pod
uwagę różne czynniki i grupuje ewentualnie podpadające pod nasz
gust pozycje w jednym miejscu. Któregoś razu, po dłuższym czasie, kiedy nie zwracałam się do Biblionetki o polecanki, postanowiłam sprawdzić, co też z prozy
polskiej mechanizm polecankowy mi podsunie do czytania. Ku mojemu
zdziwieniu dość wysoko, wśród Mrożków, Gombrowiczów i
Konwickich uplasowała się książka niejakiego Tomasza Radko pod
tytułem „Tajemniczy stwór napastuje Laurę”. Pomyślałam
sobie, pamiętam, o, jak miło, z tytułu sądząc może to być coś
w stylu „Życia, a zwłaszcza śmierci Angeliki de Sancé”,
która to książka podobała mi się swego czasu niezwykle. Czytam
notę wydawcy – i zaczynam coś podejrzewać. Ale w sumie potem
rozwiązanie zostało mi podane na tacy, bo administratorzy serwisu
dopisali, że to żart primaaprilisowy. Ale jak to jest dobrze
zrobione, sprawdźcie sami!
polu rażenia, bo złapałam się na niego jakoś długo po prima
aprilisie. Jak może wiecie, w Biblionetce istnieje taki mechanizm,
który na podstawie wyliczeń poleca nam książki – bierze pod
uwagę różne czynniki i grupuje ewentualnie podpadające pod nasz
gust pozycje w jednym miejscu. Któregoś razu, po dłuższym czasie, kiedy nie zwracałam się do Biblionetki o polecanki, postanowiłam sprawdzić, co też z prozy
polskiej mechanizm polecankowy mi podsunie do czytania. Ku mojemu
zdziwieniu dość wysoko, wśród Mrożków, Gombrowiczów i
Konwickich uplasowała się książka niejakiego Tomasza Radko pod
tytułem „Tajemniczy stwór napastuje Laurę”. Pomyślałam
sobie, pamiętam, o, jak miło, z tytułu sądząc może to być coś
w stylu „Życia, a zwłaszcza śmierci Angeliki de Sancé”,
która to książka podobała mi się swego czasu niezwykle. Czytam
notę wydawcy – i zaczynam coś podejrzewać. Ale w sumie potem
rozwiązanie zostało mi podane na tacy, bo administratorzy serwisu
dopisali, że to żart primaaprilisowy. Ale jak to jest dobrze
zrobione, sprawdźcie sami!
I na zakończenie – coś stąd. Źródło.
Kiedy
będzie reszta?! Czyli space opowiadanie Sapkowskiego
będzie reszta?! Czyli space opowiadanie Sapkowskiego
To z kolei chyba pierwszy
literacki żart, z którym się spotkałam. I to nawet, sądząc z
przedmowy autora, żart nie do końca zamierzony, ale zataczający
szerokie kręgi. W tomie opowiadań „Coś się kończy, coś się
zaczyna”, który nabyłam zachęcona entuzjastycznymi opiniami
znajomych, że jest tam „alternatywne zakończenie Sagi o
wiedźminie” (jak się okazało będące właściwie, hm,
odautorskim fanfickiem?) znajduje się także krótkie opowiadanie w
realiach kosmicznych. Taka mała space opera (właśnie zapisałam literówkową wersję „spacer opera”, czytałabym!),
gdzie jesteśmy wrzuceni w
środek akcji, bohaterowie się znają jak łyse konie – my ich nie
znamy, ale w sumie poznalibyśmy, jakbyśmy mieli szansę, ale nie
mamy, bo dookoła wszystko wybucha i zmierza ku końcowi. Stąd
podobno pojawiły się pytania, kiedy ciąg dalszy, kiedy wreszcie
zobaczymy ten urywek wielkiej powieści science fiction w kontekście?
Nie wiem, ile w tym prawdy, w każdym razie podobno przez czas
dłuższy czekano, aż ten Sapkowski wreszcie swoją space
operę wyda. A to było tylko w
taki sposób napisane opowiadanie.
literacki żart, z którym się spotkałam. I to nawet, sądząc z
przedmowy autora, żart nie do końca zamierzony, ale zataczający
szerokie kręgi. W tomie opowiadań „Coś się kończy, coś się
zaczyna”, który nabyłam zachęcona entuzjastycznymi opiniami
znajomych, że jest tam „alternatywne zakończenie Sagi o
wiedźminie” (jak się okazało będące właściwie, hm,
odautorskim fanfickiem?) znajduje się także krótkie opowiadanie w
realiach kosmicznych. Taka mała space opera (właśnie zapisałam literówkową wersję „spacer opera”, czytałabym!),
gdzie jesteśmy wrzuceni w
środek akcji, bohaterowie się znają jak łyse konie – my ich nie
znamy, ale w sumie poznalibyśmy, jakbyśmy mieli szansę, ale nie
mamy, bo dookoła wszystko wybucha i zmierza ku końcowi. Stąd
podobno pojawiły się pytania, kiedy ciąg dalszy, kiedy wreszcie
zobaczymy ten urywek wielkiej powieści science fiction w kontekście?
Nie wiem, ile w tym prawdy, w każdym razie podobno przez czas
dłuższy czekano, aż ten Sapkowski wreszcie swoją space
operę wyda. A to było tylko w
taki sposób napisane opowiadanie.
Tyle
z mojej strony, z wyraźnym czeskim akcentem. Czy może ktoś z Was
nabrał się na jakiś książkowy żart w tym stylu – albo lepszy?
Przychodzi Wam coś do głowy?
z mojej strony, z wyraźnym czeskim akcentem. Czy może ktoś z Was
nabrał się na jakiś książkowy żart w tym stylu – albo lepszy?
Przychodzi Wam coś do głowy?
_______________
Jutro będzie notka z gatunku
moich ulubionych, czyli z okazji pewnego Dnia. A rozważać będę
kwestie czytelniczych oczekiwań.
moich ulubionych, czyli z okazji pewnego Dnia. A rozważać będę
kwestie czytelniczych oczekiwań.
Comments
Powiem szczerze, a na swe usprawiedliwienie mam tylko fakt, że czytając tę książkę miałam lat piętnaście a Dan Brown nie był jeszcze modny – byłam kiedyś przekonana, że wszystkie dzieła cytowane w "Klubie Dumas" przez Artura Pereza-Reverte, z Delomelanikonem na czele, istnieją naprawdę 😉
Author
O, to jest w ogóle interesująca kwestia, to znaczy cytowanie nieistniejących książek w książkach istniejących. Łatwo się poddać autorytetowi pisarza, mając nawet lat więcej – bo w końcu skoro cytuje, i to taki pisarz, no to od początku nie przypuszczamy, że to może być podpucha 😉 (a tak na marginesie, to muszę w końcu zapoznać się z Perezem-Reverte, bo jakoś dotychczas mi z nim coś nie było po drodze).
Długi czas Perez-Reverte był moim ulubionym pisarzem z kręgu literatury popularnej, w odróżnieniu od takiego Carrolla czy Murakamiego nie pisze w kółko jednej i tej samej książki, wykorzystuje różne motywy, od kameralnego dramatu z dwoma bohaterami ("Batalista") do ogólnoświatowej intrygi ("Klub Dumas", "Cmentarzysko bezimiennych statków"). Trochę mnie znużył "Kapitan Alatriste" (przeczytałam jedną część i nie dałam dalej rady, chociaż naprawdę doceniam pomysł i tło i wiem że dla Hiszpanów to bohater kultowy), ale "Klub Dumas" albo "Szachownica flamandzka" to świetna literatura, takie inteligentne thrillery, pełne różnych intertekstualnych nawiązań. Szkoda, że nie ma szczęścia do ekranizacji, bo albo robią klapę, albo nie podobają się autorowi.
Author
Hm, muszę w takim razie sobie dopisać coś do listy, może "Klub Dumas", zobaczę :-). Dzięki!
Piękny post, lubię czytać o takich akcjach;)
Ze swojej strony mogę dorzucić historię libertyna;) ładnie opisaną tutaj: http://kulturawplot.pl/2014/03/03/i-libertine-frederick-ewing/
Och, i jeszcze można wspomnieć o oszustwie bardziej naukowym: Alan Sokal i jego pozbawiony sensu artykuł "Przekraczanie granic: w stronę transformatywnej hermeneutyki grawitacji kwantowej". Nasłuchałam się o tym na studiach;)
W ogóle poruszyłaś dziś temat, który naprawdę warto zgłębić;)
Author
Sokal! No oczywiście – ale to była podpucha bardziej nakierowana na obnażenie słabości pewnych systemów wewnątrz akademii, ale jak najbardziej, to jest świetny przykład! Przy czym on napisał jeszcze taką książkę "Modne bzdury", całkiem zacną, gdzie pokazuje, jak w gruncie rzeczy dużo zależy od autorytetu naukowca, który nawet jak nie mówi za mądrych rzeczy, ale mądrze brzmiące, to mu wierzymy (chociaż mam kilka zastrzeżeń do tej książki, bo jednak czuć tam taką pogardę nieco ku naukom nie-ścisłym, no ale nie można mieć wszystkiego).
Tutaj doskonale pasowałaby "Niam-niam. Antologia poezji murzyńskiej" Emila Zegadłowicza i Edwarda Kozikowskiego. Zdaje się, że stało za nią niezłe poczucie humoru, a może nawet jakaś nutka kpiny 🙂
Author
A nie znam, muszę podrążyć temat! 🙂
Przypomniała mi się "Historia pewnej mistyfikacji" (autor: Peter Carey). Jeden z bohaterów dla żartu wymyśla poetę (wraz z całą jego twórczością, rzecz jasna), a potem cała ta sprawa wymyka się spod kontroli.
Author
Ojej, mam nawet tę powieść w domu, ale jeszcze się jakoś nie zebrałam, żeby ją przeczytać. A to widzę, że może być ciekawie, super :).
Jest bardzo ciekawie, zapewniam. 😉
A to nie tylko Czesi byli tacy sprytni, Szkoci też mieli swoje "historyczne dzieło", stworzone zresztą w tym samym celu ;). http://en.wikipedia.org/wiki/Ossian
Author
Tak, zresztą się czasami wyciąga te pieśni Osjana w podobnym kontekście (zresztą to są faktycznie skutki uboczne podobnego zjawiska, czyli tego, co nazywa się odrodzeniem narodowym, i które było nie tylko w Europie Środkowej – oprócz ziem polskich 😉 – ale i właśnie na przykład na Wyspach :D). Swoją drogą to tam też chyba był podobny skandal z tym, że się udowadniało, że "Pieśni…" to mistyfikacja ;).
Był, ale zamierzony efekt osiągnęły. Zresztą, chyba do tej pory nie doszli do konsensusu w tej sprawie, uważa się, że Macpherson "Pieśni…" sfabrykował, ale na podstawie istniejącego materiału, więc nie są tak do końca wyssane z palca.
Author
Bo chyba konsensus w takiej sprawie jest trudny – zwłaszcza, kiedy taki tekst wejdzie do narodowego kanonu, to potem jest twardy orzech do zgryzienia, co z czymś takim, na czym się nadbudowało dumę narodową i takie tam, zrobić ;).
Lem sobie żartował, pisząc recenzje i wstępy do nieistniejących książek 🙂
Author
Czytałam o tym, ale nie czytałam tego – muszę wyczaić :). Chodzi o "Doskonałą próżnię", prawda?
– "Próżnia doskonała", "Wielkość urojona", "Prowokacja", "Biblioteka XXI wieku" – takie mam informacje.
Author
Dziękuję :)!